لجبازی در کودک، پدیده ای است که به واسطه‌ی آن کودک از توجه به گفتار بزرگ‌تر، خودداری کرده و به آن‌ها توجه نمی‌کند.

گاهی اوقات عدم توجه به صحبت‌های بزرگ‌تر به معنای لجبازی نیست، لذا مخالفت‌های جزئی یک روند رشد در کودک است، که نگرانی در قبال آن معنایی ندارد.

تحقیقات به عمل آمده سن لجبازی را از سن یک سالگی دانسته و نقطه‌ی شدت آن را سن دوسالگی معرفی می‌کنند، که این روند ممکن است تا سنین مختلفی که در متن اشاره خواهد شد، ادامه داشته باشد.

ما باید با شناخت علت‌های لجبازی، به مبارزه‌ی آن برویم لذا علت‌های لجبازی را در چند چیز خلاصه می‌کنیم:(بی توجهی‌های والدین- محرومیت‌ها و رفتارهای سخت‌گیرانه والدین- نیازهای عاطفی- بد آموزی ها- آزمایش والدین - شکست‌های پی در پی و ناراحتی‌های عصبی و گاهی بیماری‌های مداوم- خودداری والدین از درخواست‌های منطقی والدین- نشان دادن مقاومت- ولادت خواهر یا برادر- زیاده‌روی در انتقاد و سرزنش و دستورات پی در پی و پشت سرهم- خشونت والدین و دعواهای خانوادگی- معاشرت‌های ناروا- سکوت والدین)

سپس به چند نکته پیرامون چگونگی برخورد با یک کودک لجباز اشاره نموده ایم، که به صورت خلاصه عبارت است از:(برای دستورات، از لغات محدود استفاده کردن-به کار بردن قانون ثانیه –اخطار دادن –استفاده از روش تکرار دستور –استفاده از روش- روش گیر کردن سوزن گرامافون-مطرح کردن دستورات با چند پیشنهاد –استفاده از روش‌های تربیتی مناسب –دقت کردن به صحبت‌های کودک و وا داشتن وی به بحث و ارائه‌ی دلیل منطقی –استفاده از روش 1-2-3- ودر آخر استفاده از تنبیه) غیر از تنبیهات جسمی، که توضیح کامل این مسائل در متن خواهد آمد.

سپس به نوع طرح خواسته از طرف والدین (بزرگ‌تر)، اشاره نموده و گفته ایم که گاهی اوقات ما در نوع بیانمان کوتاهی می‌کنیم.

و در پایان و به عنوان فصل الخطال به چند تذکر و نباید تربیتی اشاره خواهیم کرد.

اولین موضوع مورد بحث، تعریف لجاجت است، لجاجت این است که انسان با وجود، قبول داشتن شی و دلیل و مدرک بر آن، بدون دلیل از پذیرفتن آن دوری جوید.

لذا در روایات متعددی، انسان‌ها از لجاجت نهی شده‌اند، چنانچه پیامبر اکرم (ص)، در این باره توصیه ای به امام علی (ع)، می‌فرماید: یَاعَلِیُّ إِیَّاکَ وَ اللَّجَاجَةَ فَإِنَّ أَوَّلَهَا جَهْلٌ وَ آخِرَهَا نَدَامَة- (ای علی! از لجبازی بپرهیز که آغاز آن نادانی است و پایان آن پشیمانی است) (1)

و در روایتی از امیر المومنین علی (ع)، آمده است که: اللَّجَاجُ یُفْسِدُ الرَّأْی (2)

لجبازی، رای انسان را فاسد می‌کند.

انسان لجباز اصلاً برایش هدف مشخص نیست، او نمی‌خواهد به این نکته توجه کند، که این کار درست است یا اشتباه، او فقط می‌خواهد مخالفت کند، حال این مخالفت چه با یک امر صحیح باشد و چه یک امر اشتباه.

وقتی در شخصیت چنین افرادی نگاه می‌کنیم، خواهیم دید، آنان گاهی خود نظریه ای را مطرح می‌کنند و وقتی دیگران آن را پذیرفتند، حتی با نظریه‌ی قبلی خودشان نیز مخالفت می‌کنند.

چنانچه در روایتی آمده است: قال علیه‌السلام سِتَّةٌ لَا تَکُونُ فِی مُؤْمِنٍ الْعُسْرُ وَ النَّکَدُ وَ الْحَسَدُ وَ اللَّجَاجَةُ وَ الْکَذِبُ وَ الْبَغْی. (3)

شش خوی در مؤمن نیست: سختگیری، بی‌خیری، حسد، لجاجت، دروغ، و ستم.

در میان همه‌ی ما صفت لجبازی از عناصر زشت و صفات نکوهیده به حساب می‌آید.

این صفت باعث می‌شود انسان، کم کم حقیقت را نادیده بگیرد و بر فکر و نظر باطل خود، پافشاری کند.

سخنانی که از آغاز تاکنون پیرامون لجاجت و مذموم بودن آن زده شد، بیشتر به لجبازی در بزرگ‌سالان اشاره داشت، لکن همین صفت نیز به شکل دیگری، در کودک بروز می‌نماید که البته شاید با لجبازی در بزرگ‌سالان، تفاوت‌های زیادی داشته باشد.

اما لجبازی در کودکان چیست!؟

لجبازی یا همان مخالفت نمودن که گاهی به بهانه گیری نیز، تأویل می‌گردد یک پدیده‌ی رفتاری است که به موجب آن کودک از پذیرفتن یا قبول نظر والدین یا بزرگ‌ترهای خود، سرباز زده و آن‌ها را نمی‌پذیرد و بر خواسته های خود اصرار می‌ورزد. به طور کلی لجبازی در کودکان به معنای نپذیرفتن و امتناع کردن از درخواست‌های دیگران است مثل والدین، مربیان و...(4)

من نمی‌آیم، شما نمی‌توانید من را مجبور کنید، چرا باید کاری را شما گفتید، انجام دهم، من نمی خوام این کار را انجام بدم. (5)

این‌ها همان جملاتی است که کودکان لجباز به زبان می‌آورند.

کودکان لجباز با پدر یا مادرشان مخالفت می‌کنند، با آنان یکی به دو می‌کنند، در برابر هر درخواستی، جر و بحث می‌کنند و بالاخره پاسخ منفی می‌دهند، اصرار دارند که کارها به شکلی که آنان دوست دارند انجام شود، نه روش شما.

حتی گاهی ممکن است به خشونت روی آورند، اعتراض کردن معمولاً بخشی از تلاش‌های کودکان برای شکل دادن به هویتی مستقل از پدر و مادر است و به آنان این احساس را می‌دهد که می‌توانند، محیط را هم رنگ خواسته های خود گردانند.

به طور کلی اگر کودک هیچ گاه به صحبت‌های شما بی اعتنایی کرد، نگرانی جا دارد، ولی مخالفت‌های جزئی، یک روند طبیعی در مسیر زندگی است (6).

اگر روند لجبازی‌های افراطی در کودک پرورش یابد، وی می‌خواهد این روش را در غیر ازمحیط خانواده در مقاطع مختلف زندگی و در محیط‌های دیگر نیز به جریان بیندازد، که جامعه، نمی‌تواند در مقابل این رفتار ساکت باشد، لذا در کودکان لجباز خشم‌هایی را می‌بینیم که این خشونت‌ها ممکن است کوکان را دچار لکنت نیز بکند، به طوری که نتواند احساسات خود را کنترل نموده و راز دل خود را بیان کند. (7)

اگر کودک، از پدر و مادر، معلم و اطرافیان و...خود حرف شنوی ندارد، گاهی می‌توان با یک سرزنش مختصر، وی را آرام نمود، اما اگر این رفتار را مدام انجام داد، کار کمی سخت‌تر خواهد شد، زیرا دیگر این رفتار او تبدیل به عادت شده است.

کودکان لجباز دوست دارند، کارها همان طور که خودشان می‌گویند، اتفاق افتد، آن‌ها معمولاً کودکانی خود محور، گستاخ و تندخو هستند، رفتارهای آنان غالباً توهین آمیز و توأم با بی ادبی است که تحقیقات نشان می‌دهد غالب این کودکان پیش فعال نیز هستند.

اما وظیفه‌ی ما به عنوان پدر یا مادر این است که در درجه‌ی نخست، علت این رفتار کودک را بررسی کنیم، تا به وسیله‌ی آن بتوانیم، با این مشکل وی به خوبی برخورد نماییم.

ما باید به عنوان یک والد بدانیم که کودک نافرمان، در یک شب، نافرمان نشده است، بلکه به تدریج این ویژگی در او شکل گرفته است و معمولاً نقطه‌ی شروع آن از زمان از بین رفتن احترام وی، نسبت به بزرگ‌ترها شروع شده است.

آیا به راستی این چنین فضایی در خانواده‌ی شما نیز صادق است!؟

متأسفانه در چند سال اخیر این رفتار در کودکان، افزایش یافته است و میزان احترام نسبت به بزرگ‌ترها، هر روز پایین و پایین‌تر آمده.

مخصوصاً این آمار نشان می‌دهد در کشورهای غربی این آمار بسیار بیشتر است.

در تحقیقی که در کشور آمریکا انجام شد، آمارها نشان داد، 93 درصد، والدین در آموزش صداقت، احترام و مسئولیت پذیری به فرزندانشان شکست خورده‌اند. حتی در یکی از ایالات آمریکا مسئله به حدی، بالا گرفت که مسئولین قوه‌ی قضائیه در آن ایالت گفتن جملاتی مثل بله مادر، بله آقا را از طرف کودکان به والدینشان به صورت یک قانون در آورند (8).

ما در مقاله به حول و قوه‌ی خداوند متعال قصد داریم، تا با تبیین علل و عوامل به وجود آورنده‌ی لجاجت و لجبازی در کودک، به نحوه‌ی برخورد عملی با آن اشاره کنیم –انشا الله

لجبازی از چه سنی آغاز می‌گردد:(9)